పూచీకత్తుతో బెయిల్‌ పొందవచ్చా ?

మన దేశంలోని కోర్టులలో మూడు కోట్ల కేసులు విచారణలో ఉన్నాయని ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. వాటిలో 2.5 కోట్లు కేసులు దిగువ కోర్టుల్లో, 40 లక్షల కేసులు వివిధ హైకోర్టుల్లో, 52,000 కేసులు సుప్రీంకోర్టులో విచారణలో ఉన్నాయి.

కింది కోర్టుల్లో ఇన్ని కేసులు విచారణలో ఉన్న ప్పుడు క్రిమినల్‌ కేసుల విచారణ సత్వరంగా జర గడం కష్టమైన పని. విచారణ సత్వరం జరగ పోవడం వల్ల, బెయిలు పెట్టుకోలేని స్థితిలో ఉండ టం వల్ల చాలా మంది వ్యక్తులు జైళ్లలో మగ్గిపోవాల్సి వస్తుంది. నేరాలు రెండు రకాలుగా ఉంటాయి. బెయిలబుల్‌ నేరాలు, నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాలు. బెయిల్‌బుల్‌ నేరాల్లో బెయిలు పొందడం అనేది హక్కుగా ఉంటుంది. నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో బెయిల్‌ ఇవ్వడం అనేది కోర్టు విచక్షణాధికారంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. చిన్న చిన్న నేరాలను బెయిల బుల్‌ నేరాలుగా గుర్తించడం జరిగింది.

ఈ చిన్న చిన్న నేరాలు చేసిన వ్యక్తులు కూడా బెయిల్‌ పెట్టు కోలేక పోవడం వల్ల జైళ్ళల్లో మగ్గిపోవాల్సి వస్తోంది. ఈ పరిస్థితిని అధిగమించడానికి క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లో సె.436లో ప్రొవిసోని అన్న కొత్త నిబంధన ఏర్పాటు చేశారు. ఈ నిబంధన ప్రకారం విచారణలో ఉన్న ఖైదీలు వ్యక్తిగత పూచీకత్తు మీద విడుదలయ్యే అవకాశం లభించింది.
కేసు దర్యాప్తు సమయంలో గానీ, కేసు విచారణ దశలో గానీ ఎంకై్వరీ దశలో గానీ ఎవరైనా విచా రణలో ఉన్న ఖైదీ జామీను పెట్టుకోలేని పరిస్థితుల్లో జైల్లో ఉన్నప్పుడు, ఆ వ్యక్తి వ్యక్తిగత పూచీకత్తు మీద విడుదలయ్యే అవకాశాన్ని ఈ నిబంధన కల్పిస్తుంది.

అయితే ఆ వ్యక్తి బెయిల్‌బుల్‌ నేరంలో ముద్దాయి అయి ఉండాలి. అతనికి బెయిలు మంజూరై, జామీ ను పెట్టుకోలేని పరిస్థితులలో ఉండాలి. అరెస్టు అయి 7 రోజుల నుంచి కస్టడీలో ఉండి ఉండాలి. ఈ మూ డు పరిస్థితులు ఉన్నప్పుడు ఆ వ్యక్తి వ్యక్తిగత పూచీ కత్తు మీద విడుదలయ్యే అవకాశం ఉంది. కోర్టు రిమాండ్‌ చేసిన తేదీ నుంచి లేదా పోలీసులు అరెస్టు చేసిన తేదీ నుంచి ఏడు రోజులను లెక్కకట్టవలసి ఉం టుంది. ఈ నిబంధన అమల్లోకి వచ్చి సంవత్సరాలు గడుస్తున్నా ఇంకా కొంత మంది 7 రోజులు దాటిన తరువాత కూడా కాలం తరబడి బెయిల్‌బుల్‌ నేరాల్లో జైళ్ళల్లో ఉండి పోతున్నారు. ఈ నిబంధనలోని ప్రొవి సో ప్రకారం మేజిస్ట్రేట్‌ విధిగా వాళ్ళని వ్యక్తిగత పూచీ కత్తు మీద విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది.

సె-436: క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని సె.436లో ప్రొవిసోతో పాటు, సె.436ఎ అన్న కొత్త నిబంధనని కూడా ఏర్పరిచారు. ఈ నిబంధన ప్రకా రం నాన్‌ బెయిల్‌బుల్‌ నేరాల్లో కూడా కొన్ని సంద ర్భాలలో బెయిల్‌ మీద విడుదలయ్యే అవకాశం ఉంది. అయితే మరణ శిక్ష విధించడానికి అవకాశం ఉన్న నేరారోపణలను ఎదుర్కొంటున్న ముద్దాయికి ఈ నిబంధన వర్తించదు. మరణ శిక్ష విధించడానికి అవకాశం లేని నేరాల్లో విచారణలో ఉన్న ఖైదీ నేర స్వభావాలతో సంబంధం లేకుండా బెయిలు పొందే అవకాశం ఉంటుంది. ఆ నేరానికి విధించే గరిష్ట శిక్షలో సగభాగం శిక్ష ఆ ఖైదీ అనుభవించి ఉండాలి.

ఇలాంటి సందర్భాలలో కొర్టు ప్రాసిక్యూటర్‌ వాద నలు విని ఆ ఖైదీ విడుదల కోసం ఆదేశాలను జారీ చే యవచ్చు. అతన్ని వ్యక్తిగత పూచీకత్తు మీద గానీ, జామీను పైన గానీ విడుదల చేయమని ఆదేశించవ చ్చు. బెయిల్‌పై విడుదల చేసే ముందు ఆ విధంగా విడుదల చేయడానికి గల కారణాలను కోర్టు తన ఆదేశాల్లో చూపించాల్సి ఉంటుంది. ఒక వేళ విడు దల చేయడానికి నిరాకరించినప్పుడు కూడా కోర్టు కారణాలను తన తీర్పులో చెప్పాల్సి ఉంటుంది.

ఈ రెండు నిబంధనలను చట్టంలో కొత్తగా ఏర్పరి చారు. ఇవి కాకుండా కూడా ఇంకో నిబంధన చట్టం లో ఉంది. అదే సె.167 (2). క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని ఈ నిబంధన ప్రకారం కూడా కేసు దర్యాప్తు దశలో విచారణలో ఉన్న ఖైదీలను విడుదల చేయ వచ్చు. 10 సంవత్సరాలు గానీ, అంతకు మించి గా నీ శిక్ష విధించే అవకాశం ఉన్న నేరాల్లో పోలీసుల దర్యాప్తు ముద్దాయిని అరెస్టు చేసిన తేదీ నుంచి 90 రోజుల్లోగా పూర్తి కావాలి. ఒక వేళ ఆ విధంగా దర్యా ప్తు పూర్తి కానప్పుడు ముద్దాయిని కేసులోని యోగ్య తలతో నిమిత్తం లేకుండా బెయిలుపై విడుదల చే యాల్సి ఉంటుంది. కోర్టులు జామీను కోరవచ్చు. అదే విధంగా మిగతా కేసుల్లో దర్యాప్తు 60 రోజు ల్లోగా పూర్తి కావాలి. ఒక వేళ దర్యాప్తు 60 రోజు ల్లోగా పూర్తి కాకపోతే ముద్దాయిని బెయిలుపై విడు దల చేయాల్సి ఉంటుంది. ఇక్కడ కూడా కోర్టులు జామీను కోరవచ్చు.

ఎలాంటి జామీను లేకుండా విడుదల కావడానికి అవకాశం ఉన్న ఒకే ఒక నిబంధన క్రిమినల్‌ ప్రొసీ జర్‌ కోడ్‌లోని సె.436లోని ప్రొవిసో. ఇక్కడ జామీ ను కావాలని కోరే అవకాశం కోర్టుకి లేదు. జైళ్లని సందర్శించినప్పుడు చాలా మంది మామూలు ఖైదీలే, అంటే చిన్న చిన్న నేరాలు చేసిన వ్యక్తులే ఎక్కువ మం ది కన్పిస్తారు. అలా అన్నీ బెయిల్‌బుల్‌ నేరాలే. అలాంటి నేరారోపణ ఎదుర్కొంటున్న వ్యక్తులు వ్యక్తి గత పూచీకత్తుపై విడుదల కావొచ్చు. అయితే ఇది మొదటి దశలో కాదు. అరెస్టు అయిన 7 రోజుల తరువాత మాత్రమే ఇలాంటి అవకాశం సంక్రమి స్తుంది. 7 రోజుల తరువాత జామీను కావాలని కోర్టు కోరే అవకాశం లేదు. విధిగా వ్యక్తిగత పూచీకత్తు మీద విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది.
ఈ నిబంధనను కోర్టులు, విచారణలో ఉన్న ఖైదీ లు ఉపయోగించాల్సిన అవసరం ఉంది. ఆ విధంగా ఉపయోగించుకున్నప్పుడు కేసుల సంఖ్య తగ్గక పోయినా జైళ్లల్లో ముద్దాయిల సంఖ్య తగ్గుతుంది.