పోలీసులకు ముందుజాగ్రత్త అధికారాలు

January 26th,2010

కాగ్నిజబుల్ నేరాలు జరగకుండా నిరోధించడం, గందరగోళాలు జరగకుండా చూడడం, ప్రభుత్వ ఆస్తులను కాపాడటం, ప్రజల ఆస్తికి రక్షణ కల్పించడం పోలీసుల బాధ్యత. అదేవిధంగా ఎవరైనా కాగ్నిజబుల్ నేరం చేస్తారని అన్పించినప్పుడు అవి జరగకుండా నిరోధించడం కూడా పోలీసుల విధి. పోలీసుల చట్టం, 1861లో ఈ విధులను ఏర్పరిచారు. అదేవిధంగా క్రిమినల్ ప్రొసీజర్‌కోడ్‌లోని అధ్యాయం తినిలోని సె.149-153 వరకు వున్న నిబంధనల్లో కూడా చెప్పడం జరిగింది.
నేరాలను నిరోధించడానికి క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్‌లో రెండు రకాల అధికారాలున్నాయి. మరోరకంగా చెప్పాలంటే దీన్ని రెండు విభాగాలుగా విభజించవచ్చు. అవి- మొదటిది, మేజిస్ట్రేట్ తన అధికార పరిధిని వినియోగించి నేరాలను నిరోధించడం, వీటి గురించి అధ్యాయం నినిలో చెప్పారు. అలాగే క్వాసీ జ్యుడీషియల్, క్వాసీ ఎగ్జిక్యూటివ్ అధికారాలను అధ్యాయం తిలో చెప్పారు.
రెండవది- దీన్ని మూడు ఉప విభాగాలుగా విభజించవచ్చు. 1. కాగ్నిజబుల్ నేరాలు జరగకుండా నిరోధించడం (సె.149-151) 2. ప్రభుత్వ ఆస్తులకు విధ్వంసం జరగకుండా నిరోధించడం (సె.152) 3. తూనికలు కొలతలను తనిఖీ చేయడం (సె.153)
మొదట విభాగానికి సంబంధించి కొంత విచారణ చేసే అవకాశం ఉంటుంది. రెండో విభాగంలో విషయాలు అత్యవసరమైనవి. పోలీసు అధికారి తనకు వున్న సమాచారాన్ని బట్టి చొరవ తీసుకోవాల్సి వుంటుంది. ఈ అధికారాలు విస్తృతమైనవి.

నేరాలను నిరోధించడానికి పోలీసు
అధికారి జోక్యం చేసుకునే అవకాశం వుందా?

కాగ్నిజబుల్ నేరాలను నిరోధించాల్సిన బాధ్యత ప్రతి పోలీసు అధికారిపై వుంటుంది. కాగ్నిజబుల్ నేరమంటే ఏమిటో క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్‌లోని సె.2(సి)లో నిర్వచించారు. వారెంట్ లేకుండా పోలీసు అధికారి నేరస్తులను అరెస్టు చేయడానికి అవకాశం వున్న నేరాలను కాగ్నిజబుల్ నేరాలంటారు. ఈ నేరాలని పోలీసులు మేజిస్ట్రేట్ అనుమతితో నిమిత్తం లేకుండావిచారించే అవకాశం వుంది.
కాగ్నిజబుల్ నేరాలు జరగకుండా నిరోధించడానికి ప్రతి పోలీసు అధికారి జోక్యం చేసుకునే అవకాశం వుంది. జోక్యం చేసుకున్న తరువాత వాటిని నిరోధించడానికి తన సామర్థ్యం మేరకు అతను కృషి చేయాల్సి వుంటుంది. ఈ అధికారం ప్రతి పోలీసు అధికారికి అతని హోదాతో నిమిత్తం లేకుండా వుంది. భారతదేశంలో ఎక్కడైనా ఈ అధికారాన్ని ఉపయోగించవచ్చు.
కాగ్నిజబుల్ నేరాలను నిరోధించడానికి ఈ అధికారం పోలీసు అధికారులకు విస్తృతంగా ఉంది. (సె.149(క్రి.ప్రొ.కో.)

కాగ్నిజబుల్ నేర సమాచారాన్ని
పై అధికారికి అందించాల్సి వుంటుందా?

కాగ్నిజబుల్ నేరాలు జరగడానికి ప్రణాళిక జరుగుతున్నట్టు తన దృష్టికి వచ్చిన పోలీసు అధికారి ఆ సమాచారాన్ని తన పై అధికారికి, లేదా వాటిని నిరోధించే అధికారం ఎవరికి వుందో ఆ అధికారులకు అందించాలి. (సె.150 (క్రి.ప్రొ.కో)

నేరం చేసే వ్యక్తులను పోలీసు అధికారి
అరెస్టు చేయవచ్చా?

కాగ్నిజబుల్ నేరం ఎవరైనా వ్యక్తి చేసే అవకాశం వుందని ఏ పోలీసు అధికారికైనా సమాచారం అందినప్పుడు, ఆ వ్యక్తిని ఆ పోలీసు అధికారి మేజిస్ట్రేట్ అనుమతి లేకుండా, వారంట్ లేకుండా అరెస్టు చేయవచ్చు. అరెస్టు చేయడం మినహా మరోరకంగా ఆ నేరాన్ని నిరోధించలేకున్న అభిప్రాయం కలిగినప్పుడు ఈ ముందు జాగ్రత్త అరెస్టుని చేయాల్సి వుంటుంది.

అరెస్టు చేసిన తరువాత
ఏం చేయాల్సి ఉంటుంది?

అరెస్టు చేసిన వ్యక్తిని 24 గంటల వరకు కస్టడీలో వుంచుకునే అవకాశం వుంది. అంతకుమించి అతని కస్టడీ అవసరమైతే ఏదైనా అమల్లో వున్న చట్ట ప్రకారంకాని క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్‌లో పేర్కొన్న నిబంధనల మేరకు మాత్రమే కస్టడీలో వుంచాల్సి వుంటుంది. (సె.151 క్రి.ప్రొ.కో.)

ప్రభుత్వ ఆస్తులు ధ్వంసం కాకుండా
నిరోధించే అధికారం పోలీసు అధికారికి వుందా?

ప్రభుత్వ ఆస్తులు ధ్వంసం కాకుండా తన చొరవతో పోలీసు అధికారి జోక్యం చేసుకొని నిరోధించాలి. అవి స్థిరాస్తులు కావచ్చు, చరాస్తులు కావచ్చు.

తూనికల కొలతలని తనిఖీ చేసే అధికారం
పోలీసులకు వుందా? ఏ అధికారికి వుంది?

ఏదైనా ప్రదేశంలో దొంగ కొలతలు, తూనికలు ఉపయోగిస్తున్నారన్న సమాచారం అందినపుడు తన పరిధిలోని ఏ ప్రదేశాన్నైనా వారంట్ లేకుండా ఆ పోలీసు స్టేషన్ ఇంచార్జి అధికారి వాటిని తనిఖీ చేయవచ్చు.
వాటి కొరకు వెతకవచ్చు. అలాంటివి దొరికితే వాటిని జప్తు చేయవచ్చు. అయితే సమాచారాన్ని వెంటనే సంబంధిత మేజిస్ట్రేట్‌కి తెలియపరచాలి. (సె.153 క్రి.ప్రొ.కో.)
* ఈ నిబంధన ప్రకారం చర్య తీసుకునే అధికారి పోలీసు స్టేషన్ ఇంచార్జి అధికారికి మాత్రమే వుంటుంది.
* అది కూడా తన అధికారంలోని ప్రదేశాన్ని మాత్రమే తనిఖీ చేసే అధికారం వుంది.
* ఈ చర్యలకు ఎలాంటి వారెంట్ అవసరం లేదు.

పరస్పర ఆమోదంతో విడాకులు

January 19th,2010

మంగారి రాజేందర్
----------------------
వివాహాన్ని రద్దుచేసి విడాకులు మంజూరు చేయమని కోరిన దరఖాస్తులో కోర్టుకి సముచితమని తోచినప్పుడు విడాకుల డిక్రీకి బదులుగా న్యాయ నిర్ణయ వేర్పాటు డిక్రీని కోర్టు మంజూరు చేయవచ్చు. హిందూ వివాహ చట్టంలోని సె.13ఎ ఈ విషయాన్ని చెబుతుంది. కొన్ని సందర్భాలలో ఆ డిక్రీని మంజూరు చేయకూడదు.

ఏ సందర్భాల్లో ఈ డిక్రీని
మంజూరు చేయకూడదు?

న్యాయనిర్ణయ వేర్పాటు డిక్రీని ఈ మూడు సందర్భాలలో ఈ డిక్రీని మంజూరు చేయకూడదు. ఆ సందర్భాలు-
1.ప్రతివాది హిందూ మతాన్ని స్వీకరించి వేరే మతాన్ని స్వీకరించినప్పుడు;
2.సంసార జీవితాన్ని వదిలి సన్యాసాన్ని స్వీకరిస్తే..
3.ఏడు సంవత్సరాల వరకు ఎలాంటి ఆచూకీ, యోగక్షేమాలు జాడ తెలియనప్పుడు;

ఈ నిబంధన ఉద్దేశ్యమేమిటి?

1976వ సంవత్సరంలో సవరణలు చేసినప్పుడు ఈ నిబంధనని ప్రవేశపెట్టారు. భార్యాభర్తలు సర్దుబాటు చేసుకునే అవకాశాన్ని కల్పించడం కోసం ఈ నిబంధనని ఏర్పరిచారు.
పరస్పర ఆమోదంతో విడాకులు పొందవచ్చా?
సంవత్సరం నుంచిగానీ అంతకుమించి గానీ వేరు వేరుగా నివశిస్తున్న దంపతులిద్దరూ కలిసి పరస్పర ఆమోదంతో తమ వివాహాన్ని రద్దుచేసి విడాకులు మంజూరు చేయమని విడాకులు కోరుతూ పిటీషన్ని దాఖలు చేయవచ్చు. తాము సంవత్సరంనుంచిగానీ అంతకుమించిగానీ వేరుగా నివశిస్తున్నామని తాము కలిసి జీవించే పరిస్థితులు లేవని తామిరువురు కలిసి పరస్పర ఆమోదంతో వివాహం రద్దుకోసం పిటీషన్ దాఖలు చేశామని తమ పిటిషన్‌లో తెలుపాల్సి ఉంటుంది.
1976వ సంవత్సరం తరువాత గానీ అంతకుముందుగానీ వివాహమైన దంపతులు ఎవరైనా ఈ పిటీషన్ని దాఖలు చేసుకోవచ్చు. ఈ చట్టంలోని ఇతర నిబంధనల్ని అనుసరించి కోర్టులు ఈ పిటిషన్లని పరిష్కరించాల్సి ఉంటుంది. (సె.13 బి(1).

ఏ సందర్భాల్లో కోర్టులు
ఈ విడాకుల్ని మంజూరు చేస్తాయి?

పరస్పర ఆమోదాలతో కలిసి దాఖలు చేసిన ఈ పిటీషన్ని ఆరునెలలకి ముందు కాకుండా పద్దెనిమిది నెలల లోపల దంపతులు ఈ పిటీషన్ని ఉపసంహరించుకోనప్పుడు, ఆ పిటీషన్‌లోని విషయాలను విచారించి వారిరువురి వాదనలు విన్న తరువాత, ఆ పిటీషన్‌లో రాసిన విషయాలు నిజమని కోర్టు తృప్తిచెందినప్పుడు వారిని రద్దుచేస్తూ డిక్రీని మంజూరు చేయవచ్చు. ఈ డిక్రీని మంజూరు చేసిన తేదీ నుంచి ఆ వివాహం రద్దు అయినట్టు పేర్కొనాల్సి వుంటుంది. (సె.13 (బి)(2).
ఈ నిబంధన వర్తించాలంటే
ఏ అంశాలు సంతృప్తి చెందాల్సి వుంటుంది?
సె.13(బి) ప్రకారం వివాహాన్ని రద్దుచేసి విడాకులు మంజూరు చేయాలంటే ఈ అంశాలు సంతృప్తి చెందాల్సి వుంటుంది. అవి-
* ఒక సంవత్సరం నుంచిగానీ అంతకుమించిగానీ దంపతులు వేరు వేరుగా నివశిస్తూ ఉండాలి.
* ఇద్దరూ కలిసి ఉండే పరిస్థితులు లేనపుడు.
* వివాహం రద్దు కావాలని ఇద్దరూ పరస్పర ఆమోదంతో కోరుకొని వుండాలి.
ఒకే ఇంట్లో నిశివస్తూ...
ఒకే ఇంట్లో నివశిస్తున్నప్పటికీ, భార్యాభర్తలుగా వ్యవహరించనప్పుడు ఈ నిబంధన ప్రకారం వేరుగా నివశిస్తున్నట్టే భావించాల్సి వుంటుంది. (అశోక్ గోవిందరామ్ హుర్రా వర్సెస్ రూపా అశోక్ హుర్రా 1996(2) హెచ్.ఎల్.ఆర్.512 గుజరాత్).

ఆరు నెలల కాలాన్ని ఏ విధంగా లెక్కకట్టాలి?

దాంపత్య జీవన హక్కుల కోసం చేసుకున్న దరఖాస్తుని పరస్పర ఆమోదంతో దాఖలుచేసిన దరఖాస్తుగా మార్పుచేయమని కోరే అవకాశం పార్టీలకు వుంది. ఈ విధంగా కోరినప్పుడు కోర్టులు వాటిని ఆ విధంగా మార్పు చేస్తాయి. ఇలాంటి సందర్భాల్లో 6 నెలల గడువుని ఏ విధంగా లెక్కకట్టాలి. దాంపత్య జీవన హక్కుల కోసం వేసిన దరఖాస్తునుంచి ఈ ఆరు నెలల గడువుని లెక్కకట్టాలా? లేక మార్పు చేసిన తేదీ నుంచి దీన్ని లెక్కకట్టాలా? ఈ ప్రశ్నలకి పంజాబ్ హర్యానా హైకోర్టు మమతా సబర్‌వాల్ వర్సెస్ రవీందర్ కుమార్ సబర్‌వాల్, 1996(2) హెచ్‌ఎల్‌ఆర్ 1 (ఎం.హ) జవాబు చెప్పింది. పరస్పర ఆమోదంతో దరఖాస్తుగా మార్పుచేసిన తేదీ నుంచి ఆరునెలల కాలాన్ని లెక్కకట్టాల్సి వుంటుందని కోర్టు ఈ కేసులో స్పష్టం చేసింది.
వివాహాన్ని కోర్టు ఎప్పుడు రద్దుచేస్తుంది?
పిటీషన్ దాఖలైన 6 నెలల తరువాత 18నెలల లోపు ఈ పిటీషన్ ఉపసంహరణ కానప్పుడు కోర్టు పార్టీలను విచారించి విడాకులను రద్దుచేయవచ్చు.
అయితే మంజూరు చేసే ముందు పిటీషన్‌లోని విషయం గురించి అవసరమైన విచారణ జరిపి, దంపతుల వాదనలు విన్న తరువాత వారి వివాహం జరిగిందన్న విషయం ఇంకా పిటీషన్‌లోని ఇతర విషయాలు నిజమైనవని కోర్టు సంతృప్తి చెందాల్సి వుంటుంది.