పోలీసులు సోదాలు ఎప్పుడు జరపాలి?

February 10th,2010

పోలీసులు సోదాలు ఎప్పుడు జరపాలి?పోలీసులు సోదాలు ఎప్పుడు జరపాలి?

ఎవరినైనా, ఏదైనా ఇంటినైనా సోదా చేసే అధికారం పోలీసులకి వుంది. ఏ మాత్రం అనుమానం లేకపోయినా కూడా పోలీసులు సోదా చేస్తుంటారు. దొంగ సొత్తులున్నాయని అనుమానంతోగానీ, నేరం చేసిన వాళ్ళు వున్నారని అనుమానంతో పోలీసులు ఏ ఇంటినైనా, ప్రాంతాన్నైనా సోదా చేయవచ్చు. దర్యాప్తులో భాగంగా పోలీసులు సోదాచేస్తారు.
సోదాలని చిట్టచివరి చర్యగా చేపట్టాలి. ఎందుకంటే సోదా వల్ల వ్యక్తుల స్వేచ్చకి పరుపు ప్రతిష్టలకి భంగం కలుగుతుంది. అంతేకాక వాళ్ళూ అనవసరమైన అసౌకర్యానికి గురికాకుండా వుండటానికి కాని సోదాని చిట్టచివరి చర్యగా పోలీసులు చేపట్టాలి. సోదా చేయడానికి అవసరమైన పరిస్థితులు లేకున్నప్పుడు కూడా సోదా చేసినా పోలీసులు కొన్ని పద్ధతులు పాటించాల్సి ఉంటుంది.

ఏ పరిస్థితుల్లో పోలీసులు సోదా చేస్తారు?

ఈ పరిస్థితులు వున్నప్పుడు పోలీసులు సాధారణంగా సోదా చేస్తారు. అవి-
* అరెస్టు చేయాల్సిన వ్యక్తి ఎక్కడైనా దాగి వున్నాడని అనుమానం కలిగినప్పుడు.
* నేరస్తుని దగ్గర, నేరానికి సంబంధించిన వస్తువుని జప్తు చేయడానికి లేదా నేరంలో అతను ఉపయోగించిన ఆయుధాన్ని జప్తు చేయడానికి.
* నేరానికి సంబంధించిన ఏదైనా వస్తువుని రాబట్టడానికి.
* ఎవరైనా వ్యక్తిని చట్టవ్యతిరేకంగా సోదా చేయడానికి.
* ఏదైనా సొత్తు కలిగి ఉండటం నేరం అయిన పరిస్థితుల్లో సొత్తు జప్తు చేయడానికి.
అలాగే పిస్తోలు, బాంబులు లాంటి మరణాయుధాలు ఏవైనా ఉన్నప్పుడు అవి స్వాధీనం చేసుకోవడానికి, నేరాలని నిరోధించడానికి.
* జాతీయ సమగ్రత, మత స్వేచ్ఛకి భంగం కలిగించే సాహిత్యాన్ని అశ్లీల సాహిత్యాన్ని జప్తు చేయడానికి.

‘పరిశీలన’ అంటే ఏమిటి?

చాలా దగ్గరగా చూడటాన్ని ‘పరిశీలన’ అంటారు. అధికార పూర్వకంగా చూడడం.
‘సోదా’ అంటే ఏమిటి?
‘సోదా’ అంటే దాచివుంచిన దాన్ని పరిశీలనగా చూడటం మాత్రం కాదు.

‘జప్తు’ అంటే ఏమిటి?
‘స్వాధీనం’ చేసుకోవడాన్ని ‘జప్తు’ అంటారు.

సోదాలు ఎన్ని రకాలు?
సోదాలు రెండు రకాలు.
1. వ్యక్తుల కోసం సోదా మరియు వ్యక్తుల సోదా 2. వస్తువులు లేదా పత్రాల కోసం.
వ్యక్తులకోసం సోదాని ఏ విధంగా మళ్ళీ వర్గీకరించవచ్చు (ఎ) అరెస్టు చేయాల్సిన వ్యక్తుల కోసం సోదా (47 క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్)
(బి) అక్రమంగా నిర్బంధించిన వ్యక్తుల కోసం సోదా (సె.97 క్రి.ప్రొ.కో)
(సి) అరెస్టు చేసిన వ్యక్తుల సోదా (సె.51 క్రి.ప్రొ.కో.)
వ్యక్తుల కోసం లేదా పత్రాలకోసం సోదాని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు.
(ఎ) వారంట్ ద్వారా సోదా (సె.93, 94, 95, 100 క్రి.ప్రొ.కో.)
(బి) అత్యవసర కేసుల్లో వారంట్ లేకుండా కేసులు (సె.165, 166 క్రి.ప్రొ.కో.)

సోదా లేకుండా జప్తు
1.అపాయకరమైన ఆయుధాలని జప్తుచేసే అధికారం (సె.52 క్రి.ప్రొ.కో.)
2. కొన్ని రకాలైన ఆస్తులని పోలీసు అధికారి జప్తు చేసుకునే అధికారం (సె.102)
3.తన సమక్షంలో సోదా చేయమని మేజిస్ట్రేట్ ఆదేశించే అధికారం (సె.103)

అరెస్టు చేయాల్సిన వ్యక్తుల కోసం
పోలీసులు సోదా చేయవచ్చా?
అరెస్టు చేయాల్సిన వ్యక్తులకోసం పోలీసులు సోదా జరుపవచ్చు. వారంట్‌తో, లేక వారంట్ లేకుండా ఈ సోదా చేయవచ్చు. ఇతర వ్యక్తులు వారంట్‌తో మాత్రమే సోదా చేయాల్సి వుంటుంది.
ఏ ఇంటినైతే సోదా చేస్తున్నారో ఆ ఇల్లు ఎవరి అధీనంలో వుందో అతను సోదాకి అవసరమైన సౌకర్యాలు కల్పించాలి.
అలాంటి అవకాశం కల్పించనప్పుడు పారిపొయ్యే అవకాశం వున్నప్పుడు తలుపులు బద్దలుకొట్టి అయినా లోపలికి ప్రవేశించే అధికారం వాళ్ళు కలిగి వుంటారు. అయితే ఆ ఇంటిలో మహిళలు వుంటే వాళ్ళు అక్కడినుండి వైదొలిగే అవకాశం ఇచ్చిన తరువాత తలుపులు బద్దలుకొట్టాలి. (సె.47 క్రి.ప్రొ.కో.) అయితే ఆ వ్యక్తులనే అరెస్టు చేయాల్సి వచ్చిన వైదొలగమని చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు.
అదేవిధంగా అవసరమైనప్పుడు తనకోసం తను అరెస్టు చేసిన వ్యక్తుల కోసం కూడా తలుపులు బద్దలు కొట్టవచ్చు.

అక్రమంగా నిర్బంధించిన వ్యక్తుల
కోసం సోదా చేయవచ్చా?
అక్రమంగా నిర్బంధించిన వ్యక్తులకోసం వారంట్ తీసుకొని సె.97 క్రి.ప్రొ.కో. ప్రకారం సోదా జరిపే అవకాశం వుంది.
ఈ వారంట్ ఇచ్చే అధికారం జిల్లాకి ముగ్గురికి వుంది. వారు-
* జిల్లా మేజిస్ట్రేట్
* సబ్ డివిజనల్ మేజిస్ట్రేట్
* జ్యుడీయల్ ఫస్ట్‌క్లాస్ మేజిస్ట్రేట్.
ఎవరినైనా అక్రమంగా నిర్బంధించినారన్న సమాచారం గురించి సంతృప్తి చెందినప్పుడు ఈ వారంట్‌ను ఈ అధికారులు జారీ చేస్తారు.
ఏదైనా ప్రదేశాన్ని మాత్రమే సోదా చేయాలని వారంట్ ఇవ్వవచ్చు. అదేవిధంగా తిరిగి నిర్దేశించకుండా సాధారణ వారంట్‌ని కూడా జారీ చేయవచ్చు. ఈ వారంట్‌ని తన అధికార పరిధి వెలుపల కూడా అమలుచేయడానికి ఇవ్వవచ్చు.
వారంట్ ద్వారా సోదా చేసినపుడు ఆ వ్యక్తి కన్పిస్తే అతన్ని తక్షణం మేజిస్ట్రేట్ ముందు హాజరుపరచాలి.
ఈ వారంట్ అమలుచేసే క్రమంలో ఎవరైనా ఆటంకాలు ఏర్పరిస్తే వాళ్ళను భారతీయ శిక్షాస్మృతిలోని సె.186 ప్రకారం శిక్షించొచ్చు.
అరెస్టుచేసిన వ్యక్తులని సోదా చేయవచ్చా?
అరెస్టు చేసిన వ్యక్తిని పోలీసులు వ్యక్తిగతంగా సోదా చేయవచ్చు. వేసుకున్న బట్టలు తప్ప మిగతావాటిని పోలీసులు జప్తు చేసుకోవచ్చు. ఆ విధంగా జప్తు చేసిన వస్తువుల జాబితాని తయారుచేసి రశీదుని ఇవ్వాల్సి వుంటుంది.
వారంట్ ద్వారా ప్రైవేట్ వ్యక్తులని అరెస్టు చేసినపుడు అతన్ని పోలీసులకి అప్పగించాలి. ఆ విధంగా అప్పగించినప్పుడు కూడా పైవిధంగా పోలీసులు సోదా చేయాల్సి వుంటుంది (సె.51 క్రి.ప్రొ.కో.)
అరెస్టు చేసిన మహిళలని సోదా చేయాల్సి వచ్చినపుడు వాళ్ళ గౌరవానికి భంగం కలుగకుండా సోదా జరగాల్సి వుంటుంది