పోలీసులు - బెయిలు

ముద్దాయిలను అరెస్టు చేసిన తరువాత వాళ్ళని మెజిస్ట్రేట్‌ ముందు హాజరు పరుస్తుంటారు. చిన్న చిన్న నేరాలు చేసిన వ్యక్తులను పోలీసులే బెయిలుపై విడుదల చేస్తూ ఉంటారు. మరి కొంత మందిని మేజి స్ట్రేట్‌ ముందు హాజరు పరుస్తూ ఉంటారు. ఇలా ఎందుకు చేస్తారో వాళ్ళకే తెలియాలి. కానీ చట్టప్రకారం ఆ విధంగా చేయడానికి వీల్లేదు. నేరాలు రెండు రకాలుగా ఉంటాయి. అవి బెయిల బుల్‌ నేరాలు, నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాలు. బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో నిందితుడు బెయిలు పొందే హక్కు కలిగి ఉంటా డు. బెయిలు ఇవ్వాల్సిన బాధ్యత పోలీసులపై ఉంటుంది. కోర్టులపై ఉంటుంది. బెయిలు నిరాకరించితే ముద్దాయి నష్టపరిహారం కూడా కోరవచ్చు. బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో బెయిలు పొందే హక్కు కలిగి ఉంటారన్న విషయం ముద్దాయిలకు తెలియజెప్పాల్సిన బాధ్యత పోలీసులపై ఉంటుంది. కస్టడీలో ఉండి సరైన జామీను ఇచ్చినప్పుడు బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో అతణ్ణి విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది.

క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని సె.436 నిబంధనను సవరణతో తీసుకొని వచ్చారు. బెయిలబుల్‌ నేరంలోని నిందితుడు పోలీసులు కోరిన జామీనును ఇవ్వలే పోయినపుడు అతన్ని పోలీసులు కోర్టులో హాజరు పరుస్తారు. అదే విధంగా బెయిలు ఇవ్వనపుడు కూడా కోర్టు ముందు హాజరు పరుస్తారు. బెయిబుల్‌ నేరాల్లో కోర్టు ముద్దాయికి తప్పనిసరిగా బెయిలు మంజూరు చేయాలి. నిజానికి ఆ బెయిలును పోలీసులే మంజూరు చేయాల్సి ఉంటుంది. కానీ ఆ విధంగా జరగడం లేదు. బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో కోర్టు బెయిలు మంజూరు చేసేటప్పుడు జామీను కోరే అవకాశం ఉంది. జామీను ఇవ్వలేనప్పుడు మాత్రమే అతన్ని జైలుకు పంపిస్తారు. అయితే అరెస్టు అయిన తేదీ నుంచి పది రోజుల్లోగా జామీను పెట్టకోలేకపోతే అతణ్ణి నిరుపేదగా పరిగణించి వ్యక్తిగత పూచీకత్తు మీద కోర్టులు విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది. అయితే నాన్‌బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో కూడా పోలీసులు బెయిలు మంజూరు చేయవచ్చా? నాన్‌ బెయి లబుల్‌ నేరాల్లో బెయిలు మంజూరు చేయడం ఒక్క కోర్టు విచక్షణాధికారం పైనే ఉంటుందా? వీటి గురించి తెలుసుకునే మందు క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని సె.41 ఏమి చెప్తుందో తెలుసుకోవాలి. కోర్టు నుండి ఎలాంటి వారంటు లేకుండా ఏ వ్యక్తినైనా కొన్ని సందర్భాల్లో అరెస్టు చేసే అధికారాన్ని ఈ నిబంధన పోలీసు అధికారులకు ఇస్తుంది.

సె.41(1) (ఎ) ప్రకారం- (1) కోర్టు నుంచి ఎలాంటి వారంటు లేకుండా, మెజిస్ట్రేట్‌ అనుమతి లేకుండా పోలీసు అధికారి ఏ వ్యక్తినైనా-(ఎ) కాగ్నిజబుల్‌ నేరంతో సంబంధం ఉన్న ఏ వ్యక్తినైనా లేక అతనికి వ్యతిరేకంగా సహేతుకమైన ఫిర్యాదు వచ్చినప్పుడు, విశ్వసనీయ సమా చారం అందినపుడు లేక సహేతుకమైన అను మానం ఉన్నప్పుడు, వాటితో ఆ వ్యక్తికి సంబంధం ఉన్నప్పుడు పోలీసు అధికారి అరెస్టు చేయవచ్చు. ఈ విధంగా అరెస్టు చేసిన వ్యక్తిని ఎక్కువ కాలం తమ కస్టడీలో ఉంచుకోవడానికి వీల్లేదు. ఎక్కువకాలం తమ నిర్బంధంలో ఉంచుకోవడాన్ని క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌ లోని సె.57 నిషేధిస్తుంది. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్‌ 22 కూడా నిషేధిస్తుంది. వారెంటు లేకుండా ఎవరినైనా అరెస్టు చేసినపుడు అత న్ని ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ 24 గంటలకు మించి పోలీసులు తమ కస్టడీలో ఉంచు కోవడానికి వీల్లేదు. అయితే మెజి స్ట్రేట్‌ వద్దకు తీసుకెళ్ళే సమయాన్ని మినహయించ వచ్చు.

నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో, బెయిల్‌ అనేది హక్కుగా కాకుండా విచక్షణాధికారంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ విచక్షణాధికారాన్ని కోర్టులే ఉపయోగించాల్సి ఉంటుం దా? పోలీస్‌ అధికారులు కూడా ఉపయోగించవచ్చా? ఈ విషయం గురించి స్పష్టంగా తెలుసుకోవాలంటే క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని సె.169, సె.437(2)ల గురించి తెలుసుకోవాలి. దర్యాప్తు చేసిన తరువాత సరైన సాక్ష్యం లేదని పోలీస్‌ స్టేషన్‌ ఇన్‌చార్జి అధికారి భావించినపుడు గానీ లేక ముద్దాయి నేరం చేశాడని అనుమానించి మేజిస్ట్రేట్‌ వద్దకు పంపించడానికి సహేతుకమైన ఆధారాలు లేన ప్పుడు, ఆ వ్యక్తి తమ కస్టడీలో ఉన్నప్పుడు ఆ వ్యక్తి దగ్గర బాండుని జామీను దారులతో గాని లేకుండా గానీ తీసు కొని విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది. పోలీసు రిపోర్టుపై నేరాన్ని గుర్తించే మేజిస్ట్రేట్‌ వద్ద హాజరుకమ్మని ఆదేశించ డానికి అవకాశం ఉంది.

నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాల గురించి దర్యాప్తు చేస్తున్న ప్పుడు ముద్దాయిపై వచ్చిన సమాచారం సరైందనిగానీ, తగిన ఆధారాలు ఉన్నాయని గానీ దర్యాప్తు చేసే అధికారి భావించినపుడు అతడికి ఆ వ్యక్తిని విడుదల చేసే అధి కారం లేదు. ఆ విధంగా విడుదల చేయడం సరైంది కాదు కానీ అవినితి నిరోధక కేసుల్లో (ట్రాపు కేసుల్లో) తప్పు చేసిన పబ్లిక్‌ సర్వెంట్లను విడుదల చేయడం జరుగుతుంది. దర్యాప్తు చేసిన తరువాత సరైన సాక్ష్యం లేదని పోలీస్‌ అధికారి భావించినపుడు ముద్దాయి నేరం చేశాడని అనుమానించడానికి సహేతుకమైన ఆధారాలు లేనప్పుడు కస్టడీలో ఉన్న ముద్దాయిని పోలీసు అధికారి విడుదల చేయాల్సి ఉంటుంది. అదే విధంగా, అరెస్టు చేసిన వ్యక్తికి వ్యతిరేకంగా వచ్చిన సమాచారం గానీ, ఫిర్యాదు గానీ ఆధార రిహ తంగా ఉన్నప్పుడు కూడా ఆ వ్యక్తిని విడుదల చేసే అధి కారం పోలీసు అధికారికి సె.437(2) ప్రకారం లభిస్తుంది.

ఏదైనా కేసు దర్యాప్తులో గానీ, విచారణ(ట్రయలు)లో గానీ, ఉన్నప్పుడు అరెస్టు చేసిన అధికారికి గానీ, కోర్టుకు గానీ ఆ వ్యక్తి నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరం చేశాడని సహే తుకంగా అనిపించనప్పుడు అతన్ని బెయిలుపై విడుదల చేయాల్సిన బాధ్యత ఆ అధికారిపైగానీ, ఆ కోర్టుపై గానీ ఉంటుంది. కానీ అతడు నేరం చేశాడా లేదా అన్న విషయం గురించి ఇంకా విచారణ అవసరం ఉన్నప్పుడు, అతను హాజరుకావడానికి గాను బాండును తీసుకోవాల్సి ఉంటుంది.ఈ విషయాలన్నింటినీ పరిగణలోనికి తీసుకు న్నప్పుడు సాధారణ నియమం ప్రకారం నాన్‌ బెయి లబుల్‌ నేరాల్లో పోలీసు అధికారులు బెయిలు ఇవ్వడానికి వీల్లేదు. కానీ క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌లోని సె.169, సె.437లలో పేర్కొన్న పరిస్థితుల్లో మాత్రమే పోలీస్‌ అధికారులు నాన్‌ బెయిలబుల్‌ నేరాల్లో బెయిలు మంజూరు చేయడానికి అవకాశం ఉంది.